Fęrsluflokkur: Fjįrmįl

Fyrningarleiš og hvaš svo?

Stefna rķkisstjórnarinnar er aš fyrna 5% af kvótanum įrlega žannig aš eftir 20 įr verši hętt aš śthluta kvóta meš nśverandi kerfi. Stjórnarsįttmįlinn er fįoršur um žaš sem į aš taka viš. Rętt er um sanngjarnt kvótakerfi žar sem hętt er aš gefa kvóta en eftir er aš skilgreina śtfęrslu nįnar.

Vel mį ķmynda sér aš andstaša viš fyrningu stafi af einhverju leiti af žvķ aš lķtiš er vitaš um žaš sem tekur viš. Óhįš žvķ hvaša leiš veršur valin, veršur ekki undan žvķ vikist aš velja žarf žį sem eiga aš veiša fiskinn ef fleiri vilja veiša en framboš af kvóta segir til um.

Eina hugsanlega og įsęttanlega nišurstašan er sś aš kvótinn verši bošinn upp. Allt annaš veldur deilum og leišir til spillingar. Hins vegar skiptir mįli hvernig stašiš er aš žvķ aš bjóša kvótann upp.

Naušsynlegt er aš žetta sé śtfęrt žannig aš hagkvęmni ķ rekstri śtgerša rįši žvķ hverjir eigi mesta möguleika į aš fį kvótann en ekki ašgangur aš fjįrmagni. Möguleiki žarf aš vera į endurnżjun ķ greininni. Einnig žarf aš sjį til žess aš röskun verši sem minnst og kvótinn dreifist ešlilega um landiš. 

Tillaga aš uppbošskerfi fyrir kvóta

- Allur veiddur fiskur fari į fiskmarkaš til aš skapa višmišun um greišslur. Ķ žeim tilvikum žar sem erfitt er aš koma fiskinum inn į markašsgólf eins og t.d. hjį frystitogurum er hęgt aš miša viš mešal markašsverš žegar fiskur er veiddur.

- Allur kvótinn sé bošinn til sölu į uppboši til eins įrs ķ senn. Skilyrši sé sett um aš kvótinn sé nżttur innan 12 mįnaša.

- Śtgerš geri tilboš ķ įkvešiš magn af tiltekinni tegund meš žvķ aš bjóša įkvešna prósentu af aflaveršmęti sem fęst viš löndun į markaši. Kvótagjald sé greitt sé um leiš og fiskmarkašur greišir fyrir fisk eftir löndun.

- Heildarkvótanum yrši skipt nišur ķ nokkra potta eftir landshlutum žar sem byggt yrši į veišireynslu ķ landshluta. Meš žessu vęri gerš krafa um aš śtgeršarstašur og/eša löndunarstašur śtgeršar vęri ķ žeim landshluta sem kvótinn tilheyrir.

- Višskipti meš kvóta innan landshluta yršu leyfileg innan 12 mįnaša tķmabils sem kvótinn stendur.

- Kvóti sem śtgeršarašili nęr ekki aš nżta sé framseldur öšrum. Aš öšrum kosti greišir śtgerš kvótagjald eins og mešalverš į markaši segir til um. Ef ekki tekst aš framselja kvóta į sömu eša betri greišsluprósentu en upphaflega tilbošiš hljóšaši upp į, žarf upphaflegi śtgeršarašilinn aš standa skil į žvķ sem vantar upp į.

Rök fyrir tillögu 

Ašferšin er sanngjörn, skilar žjóšinni ešlilegum arši af aušlindinni, leišir til hagkvęmrar nżtingar į fiskimišum og lįgmarkar tilkostnaš viš veišar. Kerfiš er hlutlaust gagnvart śtgeršarašilum.

Hvati til brottkasts hverfur vegna žess aš greidd er prósenta af markašsveršmęti en ekki krónutala af hverju kķlói.

Rökin fyrir žvķ aš bjóša allan kvótann upp įrlega eru žau aš ekki er vitaš nema eitt įr fram ķ tķmann hversu mikiš er óhętt aš veiša af hverri tegund. Betri tilboš ęttu lķka aš fįst ķ kvótann žegar śtgerš žarf ekki aš taka tillit til óvissu um aflamagn langt fram ķ tķmann.

Landshlutaskipting kvótauppboša tryggir aš uppbošin leiša ekki til tilfęrslna į milli landshluta sem valda mikilli röskun eins og getur gerst ķ nśverandi kvótakerfi.

Greišsla kvótagjalds viš löndun žżšir aš ekki er žörf į fjįrmögnun kvótakaupa įšur en veišar hefjast. Žess vegna gętu duglegir sjómenn hafiš śtgerš meš žvķ aš leigja bįt į mešan žeir eru aš komast af staš.

Framseljanlegir kvótar eftir upphaflegt uppboš skapa naušsynlegan sveigjanleika. Śtgeršir hafa möguleika į višskiptum meš kvóta sķn į milli innan kvótaįrsins. Kanna mętti žann möguleika aš ķ staš žess aš allur kvótinn yrši bošinn upp einu sinni į įri, vęru uppboš t.d. įrsfjóršungsleg eša mįnašarleg žar sem 1/4 eša 1/12 hluti įrskvótans vęri bošinn upp ķ senn. 

Kvótagjald sem mišast viš prósentu af aflaveršmęti hefur žann kost aš įhętta af sveiflum ķ markašsverši hefur minni įhrif į afkomu śtgeršar en fast gjald per kg af fiski. Einnig hagnast bįšir ašilar, žaš er rķki og śtgerš ef markašsverš er hįtt.

 

Žar sem tilboš ķ kvóta felur ekki ķ sér śtgjöld ķ upphafi er tekiš į žvķ ķ tillögu hvernig fyrirbyggja žarf aš śtgeršir geri tilboš ķ meira magn af kvóta en žęr hafa raunveruleg not fyrir. Skilyrši um skil į greišsluprósentu ęttu aš fyrirbyggja aš gerš séu tilboš ķ mikiš magn af kvóta meš žaš ķ huga aš braska meš hann. Hugsanlega žyrfti einnig aš setja skilyrši um aš bįtar sem śtgerš hefur yfir aš rįša hafi nęgilega veišigetu til aš veiša magn sem bošiš er ķ.

 

Allt tal um aš sjįvarśtvegurinn geti ekki skipulagt sig ķ kvótauppbošskerfi er hręšsluįróšur. Fiskverkendur sem byggja į fiski frį fiskmörkušum kaupa fisk daglega į uppboši įn žess aš séš verši aš žaš valdi žeim vandręšum. Olķufélög kaupa olķu į markaši til aš dreifa og selja įn žess aš kvarta. 

 

Ljóst er aš žegar stórt hlutfall af kvóta į Ķslandsmišum veršur bošiš upp, mun kvótagjaldiš lękka mikiš frį žeim jašarveršum sem nś eru ķ gangi.

  

Höfundur er verkfręšingur og tölvunarfręšingur. Į yngri įrum tók hann žįtt ķ śtgerš og stundaši sjómennsku į minni bįtum.

 (birt ķ Morgunblašinu 28. maķ 2009) 

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband